قرآن

سوره آل عمران آیه 159 : { تو ای پیغمبر ، به رحمت سرشار خدایی ، با امت نرم و خوش خوی بودی ، اگر درشت خوی و ستخت دل بودی از پیرامونت پراکنده می گشتند ؛ پس ، از ایشان درگذر ، و برایشان آمرزش خواه ، و با آنان در کار مشورت کن ، و چون آهنگ کار کردی بر خدا توکل کن ، که خدا توکل کنندگان را دوست میدارد }

سوره شوری آیه 38 : { ( پاداشهای خدایی بهتر و جاودانتر است برای ) آنان که پذیرای دعوت پروردگار خود شدند ، و نماز را بر پا داشتند ، و کارشان بنا بر مشورت میان ایشان است ، و از آنچه روزیشان کرده ایم به دیگران می بخشند }

حدیث

پیامبر (ص) فرمودند : از انسان فرزانه راهنمایی خواهید و نافرمانی او مکنید که پیشمان خواهید شد.  امالی طوسی جلد 1 صفحه 152 ، الحیاة جلد 1 صفحه 314

امام صادق (ع) از پدرش : جمعی از پیامبر پرسیدند : محکم کاری و دور اندیشی چیست ؟ مشورت کردن با صاحب نظران و پیروی کردن از ایشان.  بحارالانوار جلد 75 صفحه 100 ، الحیاة جلد 1 صفحه 314

امام علی (ع) فرمودند : سزاوار انسان خردمند است که رای خردمندان را بر رای خویش بیفزاید ، و دانش و آگاهی خویش را با به دست آوردن دانش حکیمان و دانایان افزون سازد.  غررالحکم ، الحیاة جلد 1 صفحه 314

امام علی (ع) : هرکس با خردمندان مشورت کند ، به آنچه صواب است راهنمایی شود.  ارشاد ، الحیاة جلد 1 صفحه 314

امام علی (ع) : راه حق و صواب از هیچ جا بهتر از مشاوره به دست نمی آید.  غررالحکم ، الحیاة جلد 1 صفحه 315

امام علی (ع) : هیچ پشتیبانی همچون مشاوره نیست.  نهج البلاغه ، الحیاة جلد 1 صفحه 315

امام علی (ع) : نظر خواستن عین هدایت است ، و هرکه خود را از نظر دیگران بی نیاز ببیند به مخاطره افتد.  نهج البلاغه ، الحیاة جلد 1 صفحه 315

امام صادق (ع) : کسی که مشورت کند هلاک نمیشود.  تحف العقول ، الحیاة جلد 1 صفحه 315

امام علی (ع) : آنکه راه پرسید گمراه نگشت ، و آنکه مشورت کرد حیران نماند.دور اندیش محکم کار ، خود رای نیست.  بحارالانوار جلد 78 صفحه 13 ، الحیاة جلد 1 صفحه 315

امام صادق (ع) : هیچ کس از مشورت هلاک نمیشود.  بحارالانوار جلد 75 حدیث 101 ، الحیاة جلد 1 صفحه 316

امام صادق (ع) - فُضیل گوید : یک بار امام جعفر صادق (ع) درباره کاری رای مرا خواست ، گفتم : خدا خیرت دهد ! آیا چون منی به چون تو نظر مشورت میدهد ؟ گفت : آری ، در آن هنگام که از تو طلب مشورت کنند.  بحارالانوار جلد 75 صفحه 101 ، الحیاة جلد 1 صفحه 316

بنگرید !

جز آیات صریح (( قرآن کریم )) درباره (( شوری )) و (( مشورت )) و ترغیب بدان ، در تعالیم و احادیث پیشوایان دین و خرد ، یعنی معصومان نیز ، تاکیدهایی ژرف و بیدارگر ، و انگیزشهایی هشدار دهنده ، درباه امر عظیم مشورت و نظر خواهی و رایزنی رسیده ، و در این مقوله ، به سخنهای گوناگون و تعبیرهای قوی و پر نکته سفارشهایی بسیار شده است :

1- (( آنکه از آراء مختلف بی خبر باشد ، در چاره جوییها درماند )) ( غررالحکم )

2 - (( رایها را ، برخی بر برخی دیگر ، عرضه کنید ( و آنها را کنار هم نهید ) ، که رای درست این گونه پدید می آید )) ( غررالحکم )

3 - (( هیچ پشتیبانی همچون مشاوره نیست )) ( نهج البلاغه )

4 - (( هرکه خودرایی کند هلاک گردد ، و هرکه با مردان رایزنی کند در عقل آنان شریک شود )) ( نهج البلاغه )

5 - (( هرکه عقل خویش را بی نیاز بیند بلغزد )) ( کافی )

و دهها تعلیم دیگر از این گونه . . . این بیانها و آموزشها و تعبیرها همه برای تاکید بر امر بسیار مهم و حیاتی مشورت و نظر خواهی است ، به خصوص در امور اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و . . . و این همه برای پرهیز دادن است از خودرایی و تکروی در تصمیم گیریها و اقدامها . باید توجه داشت کمتر کار با اهمیتی بی نظر خواهی به سامانی در خور خواهد رسید ؛ نظرخواهی ، طبق تعالیم دین ، امری ضروری و سازنده است و نگاهدارنده از خطاها و زیانها و سقوطها و انحطاطها . و ضرورت و لزوم این کار ، برای رهبران جامعه و مدیران و مسئولان اجتماعی و مقامات دینی شدیدتر است ، بلکه این کار ، برای آنان یک وظیفه است.هرکس در هر مقامی ، از مشورت کردن ، و نظر خواستن ، و بهره وری از عقلها و آگاهیها و تجربه های دیگران ، و داشتن مشاوران شایسته و امین و خوش فکر و بازنگر ، یا گروههای مشاوره ای و رایزنی مومن و متخصص و مورد اعتماد و خردمند و بصیر و نابسته ذهن بی نیاز نیست.چه کسی از این کار بی نیاز تواند بود ، با اینکه می نگریم امام معصوم - که به حق از این چیزها بی نیاز است - برای تعلیم و تربیت ما ، خود به مشورت و نظرخواهی می پردازد ( حدیث فُضیل ، از حضرت صادق (ع) ، بحارالانوار جلد 75 صفحه 101 - از کتاب (( المحاسن )) :  امام صادق (ع) - فُضیل گوید : یک بار امام جعفر صادق (ع) درباره کاری رای مرا خواست ، گفتم : خدا خیرت دهد ! آیا چون منی به چون تو نظر مشورت میدهد ؟ گفت : آری ، در آن هنگام که از تو طلب مشورت کنند ) و به این امر بها میدهد و برای دیگران حق نظردهی قائل میشود ( نهج البلاغه ) و آشکارا پذیرش آن را شعار قرار میدهد : (( به من چنان گمان مبرید که درباره حقی که به من گفته شود احساس سنگینی میکنم ، یا در بندِ آنم که مرا بزرگ شمارید ، چه هرکس که از حقی که به او گفته یا عدالتی که به او عرضه شود احساس سنگینی کند ، عمل کردن به آنها برای او سنگینتر است ؛ بنابراین از گفتن سخن حق ، یا اظهار نظر عادلانه ، خودداری نکنید ( نهج البلاغه ) عقل سلیم نیز چنین حکم میکند که انسان تنها به نظر خویش بسنده نکند ، و از خردها و عقلها و تجربه ها و شناختها و آگاهیها بهره ببرد . و انسان غیر مستبد و غیر خودخواه این حکم شرع و عقل را می پذیرد و به کار می بندد....   الحیاة جلد 1 صفحه 316 الی 318