جهت دریافت حدیث هفته برروی اشتراک خبرنامه کلیک کنید.
تاريخ تولّد و وفات حضرت عبدالعظیم الحسنی (علیه السلام)
تاريخ دقيق تولّد و وفات حضرت عبدالعظيم عليه السلام مشخّص نيست؛1 امّا در برخى از منابع متأخّر، اين گونه آمده است :
حضرت شاه عبد العظيم كه كنيه اش ابوالقاسم و ابوالفتح نيز بوده ، در روز پنجشنبه چهارم ماه ربيع الآخر سنه ۱۷۳ هجرى قمرى، مطابق ۲۵ تير ماه ۱۵۸ يزدگردى، در زمان هارون الرشيد در مدينه در خانه جدّش حضرت امام حسن مجتبى متولّد شده ... و پس از مدّت ۷۹ سال و شش ماه و يازده روز قمرى عمر ، در روز آدينه پانزدهم شوّال المكرّم سنه ۲۵۲ هجرى قمرى، مطابق سيزده مهر ماه قديم سنه ۲۳۵ يزدگردى، در زمان المعتزّ باللَّه عبّاسى به سراى آخرت رحلت نمود .2
همچنين در برخى از منابع متأخّر از كتاب نزهة الأبرار سيّد موسى بَرزنجى و مناقب العترةى احمد بن محمّد بن فهد حلّى و تاريخ نور الدين محمّد السمهودى نقل شده كه ولادت حضرت عبد العظيم عليه السلام پنجشنبه چهارم ربيع ثانى سال ۱۷۳ ق، در مدينه و وفاتش در پانزدهم شوّال ۲۵۲ ق، بوده است .3
گفتنى است با توجّه به اين كه در منابع كهن و معتبر، تاريخ تولّد و وفات ايشان ذكر نشده و منابع گزارش هاى پيش گفته ، شناخته شده نيستند ، اين گزارش ها فاقد اعتبارند ؛ ليكن در كتاب شريف الكافى، از حضرت عبد العظيم عليه السلام، از هشام بن حكم روايت نقل شده است.4 تاريخ وفات هشام بن حكم، سال ۱۹۹ ق، يا پيش از آن است .5 و مظنون، اين است كه حضرت عبد العظيم عليه السلام هنگام نقل روايت، كمتر از بيست سال نداشته است. بنا بر اين، تولّد ايشان بايد سال ۱۸۰ ق، يا پيش از آن باشد .6 همچنين بر اساس روايتى از امام هادى عليه السلام كه ثواب زيارت قبر حضرت عبد العظيم عليه السلام، همانند زيارت مرقد سيّد الشهداء عليه السلام دانسته شده ، بايد بگوييم كه او در دوران امام هادى عليه السلام و پيش از شهادت ايشان از دنيا رفته است و از آن جا كه دوران امامت ايشان از سال ۲۲۰ تا ۲۵۴ ق بوده ، وفات حضرت عبد العظيم عليه السلام پيش از سال ۲۵۴ ق، اتّفاق افتاده است .
بنا براين ، هر چند بر پايه قراين ياد شده ، احتمال تولّد حضرت عبد العظيم عليه السلام در سال ۱۷۳ ق ، و وفات ايشان در سال ۲۵۲ ق ، منطقى و معقول است ، با اين حال، اثبات آن نياز به منبع معتبر دارد.
از سوى ديگر با عنايت به اين كه به هر دليل ، چهارم ربيع الثانى، به عنوان تاريخ تولّد حضرت عبد العظيم عليه السلام و پانزدهم شوّال، به عنوان تاريخ وفات ايشان شهرت يافته ، بزرگداشت ياد آن حضرت و تجليل از مقام معنوى آن بزرگوار در روزهاى ياد شده، نيكوست .7
گفتنى است كه در جلسه ۶۲۸ مورّخ ۲۶ / ۵ / ۱۳۸۹ شوراى انقلاب فرهنگى ، چهارم ربيع الثانى، به عنوان «روز ولادت حضرت عبد العظيم عليه السلام» جهت درج در تقويم رسمى كشور به تصويب رسيد و در تاريخ ۱۸ / ۷ / ۱۳۸۹ به آستان مقدّس آن حضرت ابلاغ گرديد .
درك محضر امامان علیهم السلام
بر اساس آنچه در تاريخ تولّد و وفات حضرت عبد العظيم عليه السلام گذشت ، ايشان دوران حيات پنج امام از امامان اهل بيت عليهم السلام - يعنى امام كاظم عليه السلام تا امام عسكرى عليه السلام - را درك كرده است؛ امّا اين بِدان معنا نيست كه به محضر همه آنها هم رسيده و يا از آنها سخنى نقل كرده است .
آنچه قطعى و مسلّم است، اين است كه ايشان محضر امام جواد عليه السلام و امام هادى عليه السلام را درك نموده و از آنها احاديث فراوانى نقل كرده كه بخشى از آنها در اين حكمت نامه آمده اند . همچنين اگر به روايت كتاب الاختصاص منسوب به شيخ مفيد اعتماد كنيم ، حضرت عبد العظيم عليه السلام محضر امام رضا عليه السلام را نيز درك كرده و از ايشان روايت نموده است .8
گفتنى است كه طبق برخى از نسخه هاى رجال الطوسى، حضرت عبد العظيم عليه السلام از اصحاب امام عسكرى شمرده شده9 و در كتاب شِرعة التسميةى مير داماد نيز آمده كه ايشان محضر امام عسكرى عليه السلام را نيز درك كرده است؛10 ليكن روايتى از آن امام ، از طريق ايشان به ما نرسيده است .
1.در گذشته ، در عرف عامّه مردم ، كلمه «شاه» در بسيارى از موارد، به نشانه تجليل و احترام به كار می رفت . به امير مؤمنان على عليه السلام، «شاه مردان» و به امام حسين عليه السلام، «شاه شهيد» يا «شاه شهيدان» می گفتند . در باره حضرت عبد العظيم عليه السلام اين كلمه در كتاب هاى سده سيزده و چهارده هجرى (نه كتاب هاى قبل از آن) ديده می شود و اين كلمه، جزو نام ايشان نيست . (ر . ك : شناختنامه حضرت عبد العظيم حسنى عليه السلام و شهررى / مجموعه مقالات چاپ شده: ص ۷۳ (مقاله «آشنايى با حضرت عبد العظيم عليه السلام و مصادر شرح حال او»، رضا استادى).
2.ر.ك : مجموعه مقالات كنگره بزرگداشت حضرت عبد العظيم عليه السلام : ج ۳ ص ۱۸۱ - ۱۸۵ (رساله «عراضة الإخوان : سفرنامه معلّم حبيب آبادى به آستانه حضرت عبد العظيم و شهر رى»، محمّدعلى معلّم حبيب آبادى).
3.شناختنامه حضرت عبد العظيم حسنى عليه السلام و شهررى / مجموعه رساله هاى خطّى و سنگى: ص ۲۷۳ (رساله «الخصائص العظيميّة»، شيخ جواد شاه عبد العظيمى).
4.الكافى : ج ۱ ص ۴۲۴ ح ۶۳ .
5.ر . ك : معجم رجال الحديث : ج ۱۹ ص ۲۷۰ ش ۱۳۳۲۹ .
6.ر . ك : شناختنامه حضرت عبد العظيم حسنى عليه السلام و شهررى/ مجموعه مقالات چاپ شده: ص ۶۷ (مقاله «آشنايى با حضرت عبد العظيم عليه السلام و مصادر شرح حال او»، رضا استادى).
7.شايان ذكر است كه با مراجعه به منابع حديثى و تاريخى، مشخّص می گردد كه درباره تاريخ تولد و وفات بسيارى از پيشوايان اسلام، گزارش هاى مختلفى وجود دارد و تاريخ دقيق و قطعى آنها مشخّص نيست و بزرگداشت ايّام ولادت و يا وفات آنها بر اساس انتخاب نظر مشهور و يا انتخاب يكى از گزارش هاست .
8.ليكن نمی توان به اين روايت اعتماد كرد (ر . ك : معجم رجال الحديث : ج ۱۰ ص ۴۹ ش ۶۵۸۰) و بر فرض پذيرش آن، احتمال دارد مقصود از «أبى الحسن»، امام هادى عليه السلام باشد و كلمه «الرّضا» توسط راوى و يا مستنسخ ، افزوده شده باشد .
9.رجال الطوسى : ص ۴۰۱ ش ۵۸۷۵ .
10.شرعة التسمية : ص ۴۵. بايد توجّه داشت كه بر اساس روايتى كه از امام هادى عليه السلام در باره فضيلت زيارت حضرت عبد العظيم عليه السلام آمده ، ايشان در دوران امامت امام هادى عليه السلام از دنيا رفته است. بنا بر اين نمی تواند از اصحاب امام عسكرى عليه السلام و در دوران امامت آن حضرت باشد . اين احتمال نيز كه ممكن است لقب عسكرى براى امام هادى عليه السلام هم به كار می رفته باشد، قابل تأمّل است، چنان كه در روايت صدوق در ثواب الأعمال در باره فضيلت زيارت حضرت عبد العظيم عليه السلام ، ايشان با عنوان لقب عسكرى ناميده شده و همين امر، موجب شده كه تصوّر شود حضرت عبد العظيم عليه السلام از اصحاب فرزند ايشان كه معروف به عسكرى است نيز بوده است .
برگرفته از کتاب حکمت نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی (علیه السلام) ؛ ( محمدی ری شهری ) ، صفحه 16الی 19